منصور كاووسي-دانش آموخته دكتري مديريت بحران
مقدمه
در عصر كنوني و زندگي ماشيني و اتوماسيون ، عقب گرد به سمت حفظ محيط زيست و منابع طبيعي به عنوان يك اولويت حياتي براي جوامع آگاه و مردم محور تبديل شده است. آنچه امروز انسان را با چالش زيستي مواجه ساخته و پيكره ي وي را با همه ي پيشرفت هاي صنعتي و آسايشي با فرسودگي ، تنيدگي رواني و افت فزآينده روبه رو نموده است ، دست كاري بي رويه در محيط زيست و زيستگاه هاي طبيعي مي باشد ، تا جايي كه اين چالش ها تبديل به بحران هاي دست ساز انساني شده اند .
مردمان اكثريت كشورها بعد از دستاوردهاي علمي و تكنولوژي متوجه يك نكته مهم شدند و آن هم تخريب محيط زيست مصادف با افزايش ضربآهنگ مرگ و ميرهاي ماشيني و ويراني جوامع است . بر همين مبنا ، امروزه گرايش به بازسازي ، بازيابي و بازتواني سيستم هاي زيست محيطي در چرخه ي زندگي نوين اولويت خاصي به خود گرفته است . ديگر سوي اين احياي ارزشمند زيست بوم گرايي و زنده كردن اكوسيستم هاي طبيعي ، رواج صنعت توريسم پول ساز براي جلب گردشگري بوم گردي و طبيعت گردي براي بهره گيري از توريسم سلامت و.... است.
.jpg)
در آمدي بر وضعيت كوه سفيد ايذه
كوه سفيد تقريبا در فاصله ي 250 كيلومتري اهواز ، 65 كيلومتري شهرستان ايذه و 20 كيلومتري شهر دهدز واقع شده است ، يكي از بكرترين مناطق طبيعي كه تاكنون خوشبختانه كمترين دستكاري انسان ساز در آن رخ داده است ، منطقه اي كه بجز يك جاده ي ماشين رو گذري ، خبري از تكنولوژي و دستاوردهاي صنعتي در آن نيست و همچنان دست نخورده و عاري از پيامدهاي ويرانگر دخالت هاي عمدي انساني باقي مانده است .
كوه سفيد يكي از سردترين مناطق استان خوزستان بوده كه در گرماي طاقت فرساي تابستان بين 30 تا40 درجه ي سانتيگراد اختلاف دما با مركز و قسمت جنوبي استان دارد.
محدود منطقه اي است كه از آذر ماه تا حدود اردي بهشت ماه سفيدپوش از برف است و مي توان گفت ، گوشه اي از بهشت زلال خدادادي است كه مهجور و بي پناه مانده است ، منطقه اي خوش آب و هوا كه كم نظير و شايد هم بي نظير در ابعاد مختلف است كه در ادامه ي بحث به اين ابعاد بي همتا اشاره خواهد شد.
بر مبناي همين بي همتايي هاست كه با جرات و مستند و مستدل مي توان گفت ؛ « كوه سفيد يك گنج ملي » و يك سرمايه بي بديل است كه بايد از تخريب ، نابودي و غارت آن جلوگيري كرد.
كوه سفيد يك كلكسيوني از منابع طبيعي بي نظيري است كه شايد در هيچ كجاي ايران زمين نتوان براي آن مثال و مانندي آورد ، كلكسيوني كه اين منطقه، از نقشه ي كشور را تبديل به يك گنج ملي و افسانه اي مترادف با گنج قارون مي نمايد .
متاسفانه در خبرهاي رسانه اي آمده است كه گويا اداره كل صنعت و معدن استان قصد دارد از طريق واگذاري حدود 600هكتار از مرعوب ترين معادن سنگ اين كوه به سرمايه گذار خصوصي ، اين بهشت بكر و دست نخورده را هم بي نصيب از زخم هاي متعدد و درمان ناپذير اتوماسيون صنعتي نگذارد.
اگر اين واگذاري صورت گيرد ، هر چند در ابتداي كار شايد سرمايه اي مالي و اندك تزريق شود اما در كوتاه ترين زمان ممكن ، پيامدهاي ويرانگر و غيرقابل جبراني را به منطقه و مردم وارد خواهد كرد .
در واقع براي صيانت از اين گنج ملي (كوه سفيد ) ، طرح قرق كوهستاني ، منطقه ي حفاظت شده ( همچون كوه منگشت) و پارك حيات وحش ملي بايد مصوب ، ابلاغ و اجرا گردد تا از تخريب و نابودي اين امانت بي نظير جلوگيري بعمل آيد.
اهميت كوه سفيد در ابعاد مختلف به عنوان يك گنج ملي
اگر بخواهيم عوامل مختلف انساني ، زيستي ، فرهنگي ، اجتماعي ، آمايشي و.... يك منطقه ي جغرافيايي با گستره ي معين را مورد واكاوي قرار دهيم بايد مستعد بودن آن منطقه را بر مبناي داشته هايش مورد بررسي قرار دهيم . بر همين اساس براي پي بردن به اهميت توپوگرافي كوه سفيد و غناي آن ، بايد ابعاد مختلف حيات اين منطقه مد نظر قرار گيرد و پس از آن به يك جمع بندي منطقي و نتيجه گيري اصولي رسيد .
كوه سفيد منطقه اي برخوردار و غني از آيتم هاي زيست محيطي كم نظيري است كه اگر مورد بررسي شناختي قرار گيرد ، متوجه سهل انگاري هاي زيادي خواهيم شد كه چرا تاكنون به عنوان يك منطقه ي حفاظت شده ي ملي ثبت نشده است.
1- گونه هاي مختلف گياهان دارويي
شايد در باورها نگنجد كه كوه سفيد يك كارخانه ي بزرگ طبيعي سرشار و غني از انواع گياهان دارويي كم نظير ، بي نظير و مخزني از سرمايه ي نامحدود در اين حوزه ي مي باشد ، در واقع كوه سفيد يكي از زادگاه هاي رويش گياهان بومي دارويي ايران است كه با توجه به محدود و محصور بودن منطقه امكان انتقال گياهان به اين منطقه را بسيار كم كرده است ، در واقع اين همه تنوع و غناي گياهان دارويي، بومي و مختص
همين منطقه است . گياهان دارويي مانند رازيانه ، مريم گلي ، اسپند ، سير ، سيسمبل ، بنك ، كرفس زال زالك ، گل گاوزبان ، تره ، چاي كوهي ، اسطوخودوس كلخونگ و صدها نمونه ي ديگر كه با نام هاي محلي و بومي شناخته مي شوند
2- گونه هاي مختلف جانوري
در شرايطي كه بخش اعظمي از حيات وحش زيستگاه هاي بومي ايران در حال نابودي و انقراض است خوشبختانه كوه سفيد هنوز زيستگاه تنوع هاي مختلفي از جانوران كم نظير و در حال انقراض مي باشد كه تاكيد بر همين فاكتور به تنهايي حفظ اين محيط را الزام آور مي نمايد . جانوراني نظير؛ پلنگ ، خرس ، گرگ ، كفتار ، روباه ، خرگوش جوجه تيغي ، كل ، پازن ، بزكوهي ، داركوب ، تيهو كبك ، عقاب ، جغد ، كبوتر ، زنبور وحشي و ده ها نمونه ي بي مانند ديگر .
3-تنوع درختان و باغ هاي متعدد
كوه سفيد به دليل برخورداري از آب و هواي كوهستاني ، يك مجموعه ي بي بديل از درختان بومي منطقه ي زاگرس مياني است كه تنوع و تعدد بالايي از گونه هاي درختان را بوجود آورده است ؛ بلوط، انجير ، كيكم ، بن و.كلخونگ ، جاز ، پسته وحشي ، كنار ، سپيدار ، چنار و..... ضمن اينكه پوشش غالب منطقه گون است .
4-چشمه ساران و شريان هاي آبي
وجود صدها چشمه سار در نواحي مختلف كوه سفيد نظير دم دز ، جوسر ، گرد آب ، آب مارون ، آب تنگ برزگران ، كفت لاگل ، ميان دزان، دشت و.... جلوه ي خاص و زيبايي به منطقه داده اند كه در فصول بهار و تابستان تداعي گر بهشت واقعي مي باشند و در مسير اين چشمه سارها صدها باغ بي نظير ثمر دهنده وجود دارد .
5- قلمرو كوهنوردي و طبيعت گردي
كوه سفيد از چند رشته كوه ديگر مانند ؛ كوه مات ،كوه سرخ ، لاگل ، اوند ، شمسدي شيل، واردار و....... تشكيل شده است .
اين منطقه در پاييز و زمستان بخاطر برف گير بودن و پوشش برفي بخصوص «دشت بزرگ و دشت كوچك ، خاردان و.....» ، در بهار و تابستان به دليل خنك بودن و آب و هوا ي معتدل كوهستاني و مسير هاي اختصاصي بي نظيري كه هنوز مورد دستكاري و دستبرد بشري قرار نگرفته است ، يكي از بهترين ، مناسب ترين و كم هزينه ترين مناطق براي كوهنوردي ، كوهپيمايي و بوم گردي و طبيعت گردي مي باشد.
6- زيستگاه انساني و محل ييلاق عشاير
به درازاي تاريخ ، كوه سفيد سابقه و قدمت زيست دارد ، آثار بجاي مانده از دوره هاي مختلف تاريخي و كوچ بهاره و تابستانه ي عشاير ايل بختياري در اين منطقه گواه اين مدعاست .
جمعيت كثيري از عشاير كوچ رو ديناروني باب ايل بختياري حداقل دو فصل از سال را در نواحي مختلف اين منطقه بر اساس تقسيمات ايلي و قومي سكني دارند ، هرگونه دخل و تصرف، تغيير كاربري در مرزهاي زيستي اين مردمان كه تنها سرمايه ي سرزميني آن ها محسوب مي شود ، با واكنش و مقاومت آنان مواجه شده و مي تواند مسايل بغرنجي را بوجود آورد و.......
نتيجه گيري
به دليل بكر بودن ، غني و سرشار بودن از استعدادهاي مختلف زيست محيطي كوه سفيد ، به عنوان ميراث داران صديق از تخريب ، دخل و تصرف يا ايجاد تغيير كاربري در يكي از مستعدترين و ناب ترين حوزه هاي زيست محيطي جلوگيري كرده ، تلاش نماييم اين منطقه را با توجه به پتانسيل هاي بالايي كه دارد تبديل به يكي از بي نظير ترين مناطق گردشگري و توريسم كشور نموده از نابودي سرمايه هاي مادي و معنوي اين قسمت از ميهن عزيزمان جلوگيري بعمل آوريم .
قطعا اگر از اين منطقه صيانت شود ، به يك گردشگاه كوهستاني قرق شده و پاك حفاظت شده ملي تبديل شود يك سرمايه ي عظيمي را براي بهره وري نسل حاضر و تحويل به نسل هاي آينده امانت داري خواهيم كرد .
